AYIPLI MAL TANIMI
Tüketicinin kullanmak için satın aldığı malda meydana gelen ve maldan tamamen ya da gerektiği gibi yararlanılmasını engelleyen eksiklikler mevcut ise; ayıplı maldan söz edilir.Kısacası ayıplı mal; taraflar arasındaki sözleşmeye aykırı olan maldır.Bu aykırılık malın imalat aşamasından kaynaklanabileceği gibi;zaman içerisinde de ortaya çıkabilir.Söz konusu maldaki ayıp; maldan tamamen yararlanmayı engelleyebileceği gibi; maldan beklenen yararı da azaltabilir.Malın ayıplı olarak nitelendirilebilmesi için; maldaki ayıbın tüketiciden kaynaklı olmaması gerekir.Malda ortaya çıkacak hata veya sözleşmeye aykırılık tüketicinin kullanıma bağlı olarak oluşmuşsa; artık ayıplı maldan söz edilemez.
AYIPLI MALLARA İLİŞKİN ÖRNEKLER
Mobilyacıdan alınan oturma takımının kısa sürede deforme olması
Cep telefonunda yazılım hatası olması veya sürekli donması
İkinci el alınan otomobilin kilometresinin değiştirilmiş olması
Satın alınan LCD televizyonun dışarı ışık saçması
Müzik setinin sesinin boğumlu olması
Bilgisayarın sürekli donması
Sessiz olduğu iddia edilen elektrik süpürgesinin çok gürültülü çalışması
Sıfır alınan bir ayakkabının çok kısa sürede tabanının yırtılması
Su geçirmez özelliği olan saatin su geçirmesi
Satın alınan oyun konsolunun joysticklerinin çalışmaması
Satın alınan şarj cihazının şarj etmemesi
Buzdolabının soğutmaması
Termostatlı sobanın termostatının arızalı olması gibi durumlarda ayıplı mal söz konusudur.
Ayıplı mal söz konusu olduğunda; tüketicinin bu maldan sağlayacağı yarar azalır veya maladan bir yarar sağlanması beklenemez. Malda meydana gelen ayıbın malın kullanılmasına engel olması gerekmez; ancak maldaki ayıp malın sürekli olarak kullanımına engel ise; şüphesiz ki malın satıcıya iadesi ve ödenen bedelinde tüketiciye iadesi gerekecektir. Malda meydana gelen ayıp malın kullanıma engel değil ancak maldan beklenen yararı azaltıyor ise; yine de ayıplı maldan söz edilecek ve tüketici yine yasal yollara başvurabilecektir.
AYIPLI MALDA TÜKETİCİNİN HAKLARI
Tüketici kendisine satılan malın veya hizmetin ayıplı olması durumunda dört farklı yola başvurabilir:
1.ONARIM: Tüketici maldaki ayıbın ücretsiz olarak giderilmesini satıcıdan isteyebilir. Satıcı ayıbın giderilmesinden dolayı ürüne yeni bir parça eklemiş olsa dahi; tüketiciden herhangi bir ücret talep edemez.
2.İNDİRİM: Tüketici ayıp oranında ürün bedelinde indirim isteyebilir.
3.DEĞİŞİM: Tüketici hiçbir ücret ödemeden, ayıplı ürünü ayıplı olmayan yeni ürünle değiştirebilir.
4.MALA ÖDENEN BEDELİN İADESİ: Tüketici ürünü iade edip ödediği bedelin kendisine verilmesini isteyebilir.
Tüketici satın aldığı malda herhangi bir ayıp çıkması durumunda bu dört yoldan istediğine başvurabilir. Bu yollar dışında tüketici malın ayıplı olmasından kaynaklı herhangi bir zarar görmüşse zararın tazminini (TAZMİNAT HAKKI) de isteyebilir. Kanun tüketiciye dört farklı seçimlik hak tanımıştır. Tüketici olarak satıcıya gittiğinizde; satıcı size onarımın giderilmesine yönlendirse de; siz direk olarak malın iadesini ve ödediğiniz bedelin size geri verilmesini talep edebilirsiniz, satıcı firmanın yönlendirmesine uymak zorunda değilsiniz.
AYIPLI MALLARDA ZAMANAŞIMI SÜRELERİ
Peki malın ayıplı olması durumunda tüketicinin satıcıya başvurma süresi ne kadardır? Bu konuda satıcılar tüketiciyi yanlış bilgilendirip iade süresinin dolduğunu, iade alamayacaklarını bildiriyorlar. Hatta kurumsal çalışan firmalar bile iade süresinin 30 gün olduğunu ileri sürebiliyorlar. Bu durum gerçeği yansıtmamaktadır. İade süreniz malın alındığı tarihten itibaren iki yıldır. Yani tüketici ayıplı malı aldığı tarihten itibaren iki yıl içinde belirttiğimiz dört seçimlik haktan birini kullanabilecektir. Ancak tüketici bu iki yıllık sürenin ilk altı ayında başvurursa; kendisi malın ayıplı olduğunu ispat etmek zorunda değildir; malın ayıplı olmadığını satıcı firma ispat etmek zorundadır. Ancak tüketici bu altı aydan sonra başvurursa ispat yükü tersine döner ve tüketici ayıbı ispat etmek zorunda kalır. Burada da tüketici aleyhine bir durum söz konusu değildir. Mal ayıplı ise iki yıllık sürenin hangi aşamasında başvurulmuş olması sonucu değiştirmez, kazanan yine tüketici olacaktır. Önemli olan husus ayıbın tüketiciden kaynaklanmayan bir ayıp olmasıdır. İki yıllık süre garanti belgesi olmayan ürünleri de kapsamaktadır. Yani bu dört seçimlik hakkı kullanabilmeniz için satıcının size ürünle ilgili garanti belgesi vermiş olması gerekmez. Bu arada belirtmekte fayda var; internet sitesi üzerinden yapılan satışlarda veya mesafeli satışlarda (ürünün kargolanması şeklinde) tüketici hiçbir gerekçe göstermeksizin 14 gün içinde ürünün iadesini talep edebilir, bu durumda ürünün ayıplı olması aranmaz. Eğer malda gizli ayıp varsa; bu iki yıllık başvuru süresi malın alındığı tarihten itibaren değil, gizli ayıbın öğrenildiği tarihten itibaren başlayacaktır. Gizli ayıp; tüketici tarafından hemen farkedilmeyen, gözle görülemeyen zaman içerisinde kullanıma bağlı olarak kendini gösteren ayıplardır. Örneğin; sıfır alınan bir otomobili satmak istediğinizde aldığınız aracın boyalı olduğunu sonradan öğrenmiş olabilirsiniz. Bu durumda gizli ayıp söz konusudur. Söz konusu örnekte yasal haklarınız için iki yıllık süre; sıfır aracı aldığınız tarihten itibaren değil; sıfır aracınızın boyalı olduğunu öğrendiğiniz tarihten itibaren başlayacaktır.
BAŞVURULACAK YASAL YOLLAR NELERDİR?
Tüketici malın ayıplı olması durumunda satıcıya başvurup bu dört seçimlik haktan birini kullanacaktır. Peki satıcı malın ayıplı olmasına rağmen tüketicinin talebini yerine getirmez ise tüketicinin yapması gereken nedir? Tüketici şüphesiz ki artık yasal yollara başvuracaktır. Bu durumda malın değeri Tüketici Sorunları Hakem Heyetinin görevi sınırında ise; Tüketici Sorunları Hakem Heyetine başvuracak, eğer tüketici mahkemelerinin görev sınırında ise; Tüketici Mahkemelerinde dava açacaktır. Tüketici malı satan firmaya yasal yollara başvurabileceği gibi; isterse üreticiye veya ithalatçı aleyhine de yasal yollara başvurabilecektir. Tüketiciler, yasal yollara başvururken mutlaka dört seçimlik haktan hangisini kullanacağını belirtmelidirler. Bu dört seçimlik haktan sadece biri kullanılabilir. Örneğin; ayıplı malın onarımı eksiksiz yapılmış ise; artık tüketici malın iadesini talep edemeyecektir. Tüketicilere tavsiyem; ayıplı mal ile karşılaştıklarında; onarım ve indirimden ziyade ayıbın tekrarlanabileceğini de dikkate alarak malın iadesi veya malın yenisiyle değiştirilmesini talep etmeleri olacaktır.
BU KONU HAKKINDAKİ MAHKEME KARARLARINA; BLOĞUN İKİNCİ KISMINDA DÜZENLENEN AYIPLI MAL VE HİZMETLERE İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI KISMINDAN ULAŞABİLİRSİNİZ.
