HAKSIZ ŞART KAVRAMI VE HAKSIZ ŞARTIN GEÇERSİZ OLUŞU
Haksız şart; tüketiciyle müzakere edilmeyen dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır ve bu şartlar tüketiciyle açıkça müzakere edilmediği ve tüketici aleyhine sonuç doğurduğu için geçersizdir.
Sözleşmedeki bir hükmün haksız şart olarak değerlendirilebilmesi için;
1.Bu hükmün tüketici aleyhine dengesizliğe neden olması,
2.Tüketiciyi ekonomik veya manevi kayba uğratması
3.Bu hükmün açıkça tüketiciyle tartışılmaması ve müzakere edilmemesi,
4.Hükmün dürüstlük kurallarına aykırı olması gerekir.
Eğer sözleşmedeki hüküm bu dört unsuru bünyesinde barındırıyorsa haksız şarttır ve haksız şart olan hüküm kesin olarak geçersizdir. Yani sözleşme geçerli ancak sözleşmenin haksız şart hükmü geçersizdir. Bu durumda da sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şartlar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.Tüketicinin içeriğine etki edemediği, şartın önceden hazırlandığı ve tüketiciyle açıkça müzakere edilmeyen standart sözleşmelerde tüketici aleyhine dengesizlik oluşturan hükümler haksız şart olarak kabul edilir.
HAKSIZ ŞARTTA İSPAT YÜKÜ
Bir sözleşme şartı önceden hazırlanmış ve standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketici içeriğine etki edememişse o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği, tüketiciyle tartışılmadığı kabul edilir. Burada tüketici aleyhine dengesiz olan hükmün tüketiciyle müzakere edildiğini ispat yükü satıcı veya sağlayıcıya aittir. Bu konuda satıcı ve ya sağlayıcı haksız şart niteliğinde olan hükmün tüketiciyle müzakere edildiğini belge ile ispat etmelidir. Yargıtay bu konuda vermiş olduğu bir çok kararda belge ile ispat zorunluluğu getirmiştir. Haksız şartlara en güzel örnek Yargıtayın vermiş olduğu bankaların tüketici kredilerinden aldığı dosya masrafı iadesi kararıdır. Yargıtay burada; tüketici kredisi sözleşmesinin önceden hazırlandığı, tüketicinin sözleşme içeriğine etki edemediğini dosya masrafı hükümlerinin tüketiciyle açıkça müzakere dilmediği ve tüketici aleyhine dengesizliğe neden olduğu kanaatiyle haksız şart olarak kabul etmiş ve tüketiciden haksız olarak tahsil edilen dosya masrafının tüketiciye iadesine karar vermiştir. Bunun haricinde haksız şartlara güzel bir örnek abonelik sözleşmelerinde tüketicinin süresinden önce çıkması nedeniyle ödeyeceği cezai şarttır. Tüketici abonelik sözleşmelerine içeriğine etki edemediği için standart sözleşme niteliğinde olup; aleyhe hükümler haksız şarttır ve geçersizdir. Örneğin; tüketicinin bir yıllık internet aboneliği yapması ve erken iptal etmesi durumunda cezai şart ödemeye maruz bırakılması hükmü haksız şart olup, internet sağlayıcısı bu sebeple tüketiciden ek masraf talep edemez.
Sözleşmedeki hükümler net ve anlaşılabilir olmalıdır. Eğer hükümlerin birden çok anlama gelmesi halinde; bu hüküm ,tüketici lehine yorum ilkesi gereğince tüketicinin lehine yorumlanacaktır.
Bir sözleşme şartının haksızlığı; sözleşme konusu olan mal veya hizmetin niteliği, sözleşmenin kuruluşunda var olan şartlar ve sözleşmenin diğer hükümleri veya haksız şartın ilgili olduğu diğer bir sözleşmenin hükümleri dikkate alınmak suretiyle sözleşmenin kuruluş anına göre belirlenir.
BU KONU HAKKINDAKİ MAHKEME KARARLARINA; BLOĞUN İKİNCİ KISMINDA DÜZENLENEN HAKSIZ ŞARTLARA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI KISMINDAN ULAŞABİLİRSİNİZ.
